Είναι γεγονός ότι τελευταίο χρονικό διάστημα βομβαρδιζόμαστε καθημερινά με ειδήσεις που αυξάνουν τα επίπεδα του συναισθηματικού στρες στην καθημερινότητα μας. Η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα λόγω της οικονομικής κρίσης φαίνεται να έχει εκτινάξει το στρες και το άγχος σε απίστευτα υψηλά επίπεδα. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες οι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα επόμενα χρόνια δεν θα γίνουμε μόνο μάρτυρες της αύξησης των ψυχικών διαταραχών όπως π.χ η κατάθλιψη αλλά και της παχυσαρκίας. Η ανακούφιση από το άγχος μέσα από το φαγητό φαίνεται να αποτελεί την πιο συνηθισμένη και κοινωνικά αποδεκτή διέξοδο. Η αντιδραστική υπερφαγία με συνέπεια την αύξηση βάρους, όταν δηλαδή αυτή συμβαίνει σαν αντίδραση μετά από μία τραυματική συναισθηματική εμπειρία, δεν είναι κάτι που απαντάται μόνο στην σύγχρονη εποχή.

Ενδεικτικά αναφέρω ότι πρώτες αναφορές μίας τέτοιας αύξησης βάρους, συναντάται στη λογοτεχνία του 19ου αιώνα . Πρόκειται για την περίπτωση ενός πατέρα που έχασε τον γιό του και ξεκίνησε να βάζει βάρος με ταχείς ρυθμούς. Ο ίδιος αισθανόταν πολύ μεγάλη ντροπή γιατί δεν μπορούσε να καταλάβει πως είναι δυνατόν να πεινάει και να παίρνει βάρος ενώ βρίσκεται σε πένθος.

Στην βιβλιογραφία και στην λογοτεχνία απαντάμε παρόμοιες περιπτώσεις ακόμη και ολόκληρων γενεών που αύξησαν τον μέσο όρο βάρους εξαιτίας έντονου συναισθηματικού στρες. Για παράδειγμα στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, οι γυναίκες οι οποίες είχαν ζήσει για πολύ διάστημα κάτω από το καθεστώς της αβεβαιότητας ή πενθούσαν για τις απώλειες τους αύξησαν το βάρος τους, γεγονός που δεν μπορεί να εξηγηθεί με βάση την πρόσληψη θερμίδων αλλά με ενδοκρινικές διαταραχές. Αυτό το φαινόμενο έγινε γνωστό ως το “πάχος της θλίψης”.

Κατά την διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου παρατηρήθηκε πολύ σοβαρή παχυσαρκία κυρίως σε νέες γυναίκες που είχαν εκτεθεί σε βομβαρδισμούς ή άλλες παρόμοιες τραυματικές εμπειρίες και οι οποίες επίσης υπέφεραν από αμηνόρροια. Η υπόθεση που ξεκίνησε από τότε και ακόμη διερευνάται ως πιθανή αιτία της παχυσαρκίας και της πολυφαγίας είναι ότι το οξύ στρες μπορεί να προκαλέσει διαταραχή στο ρυθμιστικό σύστημα του υποθαλάμου. Πάντως αυτό που έχει παρατηρηθεί ευρέως είναι ότι η υπερφαγία με κίνδυνο την παχυσαρκία αυξάνεται μετά από τραυματικά γεγονότα όπως είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, η μετακόμιση μακριά από το σπίτι, ο χωρισμός ή και σε άλλες καταστάσεις όπου υπάρχει μεγάλος φόβος εγκατάλειψης ή μοναξιάς.

Η αντιδραστική υπερφαγία εκδηλώνεται κυρίως στους ενήλικες μετά από ένα συναισθηματικό τραύμα ή ακόμη και όταν υπάρχει έντονος φόβος θανάτου ή τραυματισμού. Συνήθως μέσα από την υπερφαγία το άτομο αποκρούει το άγχος του ή ακόμη και την καταθλιπτική του αντίδραση. Ας σκεφτούμε τι αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική κοινωνία. Αυτή τη στιγμή ολόκληρο το έθνος μας απειλείται με ένα είδος υπαρξιακού θανάτου. Ο λαός βρίσκεται κάτω από έντονο συναισθηματικό στρες, σε κατάσταση υπερδιέγερσης αλλά και μεγάλης αγωνίας για επιβίωση. Όλο και περισσότεροι αναμένεται ότι θα στραφούν στο φαγητό για να δραπετεύσουν. Αυτή η συναισθηματική ένταση σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η πρόσβαση της τροφής είναι πολύ εύκολη και πολύ φθηνή (προσφορές σε αλυσίδες fast food ή delivery) αναμένεται ότι θα οδηγήσει σε αύξηση της παχυσαρκίας μέσα στην επόμενη δεκαετία.

Αγγελική Ζορμπαλά

Ψυχολόγος, Συνεργάτης του Ε.Κ.Δ.Δ