Το σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας ( Night Eating Syndrome, NES ), που πρώτη φορά έγινε γνωστό το 1955 από τον Stunkard, δεν είναι απλά μια διατροφική διαταραχή, αλλά μία διαταραχή του ύπνου και της διάθεσης επίσης.

Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η πρωινή ανορεξία, η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού τις βραδινές ώρες, η αυπνία, οι νυχτερινές αφυπνίσεις, που συνοδεύονται από αναζήτηση τροφής και το συναίσθημα της έντονης θλίψης. Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα άτομα που πάσχουν από το συγκεκριμένο σύνδρομο δεν είναι απαραίτητο να εμφανίζουν όλα τα παραπάνω συμπτώματα, π.χ κάποιοι καταναλώνουν τη μεγαλύτερη ποσότητα των ημερήσιων θερμίδων τους πριν πέσουν το βράδυ για ύπνο, χωρίς όμως να ξυπνούν κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Από τα αποτελέσματα ερευνών φαίνεται ότι το σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας συνδέεται με την έναρξη και τη διατήρηση της παχυσαρκίας, καθώς τείνει να εμφανίζεται στο 28% των παχύσαρκων ατόμων, καθώς και με τη μεγάλη δυσκολία που τους χαρακτηρίζει στην απώλεια των περιττών κιλών, αφού έχει παρατηρηθεί ότι το 2/3 της ημερήσιας ποσότητας φαγητού καταναλώνονται τις βραδινές κυρίως ώρες, δείχνοντας ιδιαίτερη αδυναμία σε τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες. Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα με NES, λόγω της έλλειψης όρεξης τις πρωινές ώρες, παραλείπουν το πρωινό, τρώνε ένα ελαφρύ μεσημεριανό γεύμα, αλλά το ενδιαφέρον τους γύρω από την τροφή αυξάνεται στο βραδινό δείπνο και συνεχίζεται μέχρι την ώρα του ύπνου. Κάποιοι μάλιστα καθυστερούν την ώρα του ύπνου για να φάνε κάτι ακόμη, ενώ κάποιοι άλλοι ξυπνούν τη νύχτα, προκειμένου να φάνε και να επιστρέψουν και πάλι στο κρεβάτι. Οι περιπτώσεις υπνοβασίας, που το άτομο δεν έχει συναίσθηση του ότι τρώει, είναι λιγότερο συχνές, καθώς οι περισσότεροι έχουν πλήρη συνείδηση και νιώθουν εκνευρισμό και άγχος για τη συγκεκριμένη συμπεριφορά.

Οι 4 πιο συχνοί τύποι εμφάνισης του συνδρόμου είναι, εκείνος που καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφής πριν πέσει για ύπνο, χωρίς όμως να ξυπνάει κατά τη διάρκεια της νύχτας, συχνά τρώει από ανία ή μοναξιά, ο αγχομένος τύπος, που ξυπνάει τη νύχτα έχοντας διάφορες αγχοτικές σκέψεις να τον βασανίζουν και τρώει, προκειμένου να νιώσει ηρεμία και να επιστρέψει για ύπνο, εκείνος που αισθάνεται εθισμένος σε συγκεκριμένες τροφές, π.χ σε εύγευστα σνακς λόγω της επεξεργασμένης ζάχαρης, που διεγείρουν περιοχές του εγκεφάλου που τις εγγράφει ως τροφές ανταμοιβής και τέλος εκείνος που δεν εστιάζεται στο φαγητό, αλλά ανησυχεί υπερβολικά για την ποσότητα του ύπνου του, προκειμένου να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της επόμενης ημέρας. Το φαγητό φαίνεται να ηρεμεί το άγχος του και γίνεται αυτόματη αντίδραση στη δυσκολία του να κοιμηθεί.

Το σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας έχει συνδεθεί με γενετικούς παράγοντες, καθώς συναντιέται ανάμεσα σε α’ βαθμού συγγενείς και θεωρείται παράγοντας προδιάθεσης, αλλά μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στην ανισορροπία που εμφανίζεται σε συγκεκριμένες ορμόνες, τη μελατονίνη ( που ρυθμίζει τον ύπνο ), την κορτιζόλη ( που ρυθμίζει το άγχος ), τη λεπτίνη ( που ρυθμίζει την όρεξη ) και τη γρελίνη ( που πυροδοτεί το αίσθημα της πείνας ). Οι αυστηρές δίαιτες και ο περιορισμός των θερμίδων κατά τη διάρκεια της ημέρας έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της ποσότητας του φαγητού κατά τη διάρκεια της νύχτας. Επίσης, η στέρηση ή τα χρόνια προβλήματα ύπνου, π.χ η άπνοια ύπνου δημιουργούν στο σώμα την αίσθηση ότι είναι υποσιτισμένο,με αποτέλεσμα να αναζητά τροφή και να αποθηκεύει λίπος. Το άγχος και η έντονη θλίψη αναφέρονται ως οι βασικές αιτίες από το 75% των ατόμων που πάσχουν από το συγκεκριμένο σύνδρομο, έχοντας όμως και βασικό ρόλο στη διατήρηση των συμπτωμάτων. Συγκεκριμένα, το άτομο αισθάνεται έντονο άγχος ή θλίψη, που του δημιουργούν αυπνίες, με αποτέλεσμα να στρέφεται σε τροφές συχνά πλούσιες σε υδατάνθρακα, που επηρρεάζουν τα επίπεδα της σεροτονίνης του, κάνοντας το να αισθάνεται ηρεμία, να καταφέρνει να κοιμάται, η κακή όμως ποιότητα ύπνου, σε συνδυασμό με την απόκτηση βάρους να έχουν σαν αποτέλεσμα την κούραση, την κακή εικόνα σώματος και τελικά το έντονο άγχος. Μοιάζει σαν ένα φαύλο κύκλο!

Συχνά μάλιστα, τα άτομα με σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας αναφέρουν συναισθήματα ενοχής και ντροπής, καθώς αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο, ανίκανοι να σταματήσουν αυτή την κακή τους συνήθεια και ότι κουβαλούν ένα μυστικό που δεν μπορούν να μοιραστούν με άλλους. Τα συναισθήματα αυτά γίνονται ακόμη πιο έντονα όσο περνάει η μέρα, αφού νιώθουν ότι έρχεται άλλο ένα βράδυ που θα σηκωθούν να φάνε.

Άλλες συνέπειες της νυχτερινής υπερφαγίας είναι η αύξηση του σωματικού βάρους, η παλλινδρόμηση των οξέων, ο διαβήτης τύπου II ( συνδέεται με την παχυσαρκεία ), η υπέρταση, οι καρδιακές παθήσεις, το άσθμα, η έντονη κόπωση και η έλλειψη συγκέντρωσης (λόγω του διαταραγμένου ύπνου ).

Για την αντιμετώπιση του συνδρόμου :

*Αποφύγετε να έχετε στο σπίτι δελεαστικές τροφές, διαφορετικά, φυλάξτε τις τροφές αυτές σε μέρη που δεν έχετε άμεση πρόσβαση
*Αποφύγετε την υπερκατανάλωση καφείνης, αλκοόλ και νικοτίνης, που δημιουργούν προβλήματα ύπνου
*Μετά το βραδινό φαγητό, καταναλώστε ένα σνακ, πριν πέσετε για ύπνο.
*Εάν μετά το σνάκ θελήσετε να φάτε κάτι ακόμη, ρωτήστε τον εαυτό σας για ποιό λόγο θέλετε να φάτε, π.χ αισθάνεστε ότι βαριέστε ; Προσπαθήστε να ασχοληθείτε με κάτι άλλο, π.χ τηλεφωνήστε σε ένα φίλο. Αν μετά από 15΄ η επιθυμία σας δεν έχει μειωθεί, προσπαθήστε να φάτε ένα σνακ μικρής ποσότητας.
*Εάν όταν ξυπνάτε το βράδυ, σηκώνεστε αμέσως από το κρεβάτι, προσπαθήστε να μείνετε ξαπλωμένοι για 5’ και σκεφτείτε τις αρνητικές συνέπειες του νυχτερινού φαγητού. Εάν η επιθυμία σας δεν μειωθεί μπορείτε να φάτε ένα μικρό σνάκ που θα έχετε από νωρίς ετοιμάσει.
*Κρατήστε ένα ημερολόγιο καταγραφής των τροφών που καταναλώνετε, την ώρα, την ακριβή ποσότητα και τις σκέψεις που έχετε πριν και αφού φάτε.θα σας βοηθήσει να παρατηρήσετε τόσο την ποσότητα του φαγητού, όσο και ποιές σκέψεις σας ωθούν τυχόν σε αυτό.
*Προγραμματίστε τα γεύματα της ημέρας και αρχίστε να εντάσσετε το πρωινό. Όσοι καταναλώνουν πρωινό αντιστέκονται πιο εύκολα στα σνακς
*Τα υπνωτικά χάπια δεν εμποδίζουν τις νυχτερινές σας αφυπνίσεις, αλλά μειώνουν το βαθμό αντίστασης σας στο φαγητό.
*Να θυμάστε ότι για την καλύτερη αντιμετώπιση του συνδρόμου νυχτερινής υπερφαγίας, μπορείτε να απευθυνθείτε σε έναν ψυχολόγο ειδικευμένο σε θέματα διατροφικών διαταραχών, ώστε να χειριστείτε συναισθήματα, όπως το άγχος και να ελέγξετε τις σκέψεις που σας ωθούν στο φαγητό.

Μαρία Σταυρουλάκη, Ψυχολόγος

Συνεργάτης Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών