Η χρήση ναρκωτικών ουσιών και η κατανάλωση αλκοόλ είναι συχνό φαινόμενο σε άτομα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές. Οι περισσότερες μελέτες συνηγορούν ότι η εξάρτηση από ουσίες είναι πιο συχνή στην περίπτωση της νευρικής βουλιμίας και της αδηφαγικής διαταραχής, ενώ συναντιέται πιο σπάνια σε περιστατικά νευρικής ανορεξίας, κυρίως λόγω της τελειομανίας και του αυστηρού ελέγχου που χαρακτηρίζουν την συγκεκριμένη διαταραχή.

Στην προσπάθεια τους να ανακαλύψουν τους λόγους που ορισμένα άτομα με διατροφική διαταραχή είναι πιο επιρρεπή στην απόκτηση εθισμών, οι ερευνητές εστιάστηκαν στην μελέτη χαρακτηριστικών της προσωπικότητας, του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος, καθώς και των βιολογικών παραγόντων. Φαίνεται λοιπόν ότι οι άνθρωποι που εμφανίζουν συννοσυρότητα δυσκολεύονται να ελέγξουν την συμπεριφορά τους, είναι πιο παρορμητικοί, στερούνται την ικανότητα να αναλογιστούν τις συνέπειες των πράξεων τους, έχουν πολύ ελαστικά όρια και αναζητούν την καινοτομία. Οι έντονες εναλλαγές στην διάθεση και ο θυμός τους οδηγεί να αναζητούν τρόπους να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους, με αποτέλεσμα το φαγητό, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά να τους βοηθούν παροδικά να εκτονώσουν τα υψηλά επίπεδα στρες και τους δίνει την ψευδαίσθηση ότι έχουν τον έλεγχο. Εξετάζοντας το οικογενειακό περιβάλλον οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει συχνά ιστορικό αλκοολισμού και χρήσης ουσιών σε συγγενείς πρώτου βαθμού, κυρίως άντρες, αλλά και έντονη ενασχόληση με θέματα που αφορούν το φαγητό, το βάρος και την εξωτερική εμφάνιση. Όσον αφορά στο κοινωνικό περιβάλλον, γίνεται προσπάθεια να εξακριβωθεί κατά πόσον οι κοινωνικές πιέσεις συμβάλλουν στην απόκτηση εθισμών. Οι έφηβες πάντως που καταβάλλουν μεγάλη προσπάθεια να ανταπεξέλθουν στα κοινωνικά πρότυπα, πχ. να είναι αδύνατες, είναι πιο επιρρεπείς στο να ενδώσουν στις πιέσεις των συνομήλικων τους για κατανάλωση αλκοόλ. Επίσης, γυναίκες με αρνητική εικόνα σώματος, στην προσπάθεια τους να αδυνατίσουν και να είναι αρεστές, αρκετές φορές χρησιμοποιούν τόσο το αλκοόλ, όσο και κάποιες ναρκωτικές ουσίες με σκοπό να μειώσουν τα επίπεδα της όρεξης και να ελέγξουν το βάρος τους μέσω της αποφυγής ή της αντικατάστασης γευμάτων.

Ωστόσο, η χρήση ουσιών λειτουργεί ως ένας παράγοντας διατήρησης της διατροφικής διαταραχής, επιβαρύνοντας την υγεία του ατόμου και δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο, στον οποίο το άτομο παραμένει εγκλωβισμένο. Πιο συγκεκριμένα, όταν ένας άνθρωπος προσπαθεί να διαχειριστεί το στρες και τα υπόλοιπα συναισθήματα του μέσω της χρήσης, είτε λόγω των υπογλυκαιμιών που προκαλεί το αλκοόλ, είτε λόγω της ασιτίας που προκαλούν κάποιες ναρκωτικές ουσίες οδηγείται σε υπερφαγικά επεισόδια και στη συνέχεια λόγω των τύψεων που αισθάνεται προσπαθεί να επανακτήσει τον έλεγχο είτε μέσω του περιορισμού του φαγητού, είτε με νέα χρήση ουσιών, με αποτέλεσμα να οδηγείται και πάλι σε βουλιμικά επεισόδια και αύξηση του στρες.

Στόχος της θεραπείας που παρέχεται στο Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών είναι η εκπαίδευση του ατόμου σε νέους τρόπους διαχείρισης των συναισθημάτων και ελέγχου της παρορμητικότητας του. Ορισμένοι ειδικοί θεωρούν αναγκαία την αντιμετώπιση πρώτα της διατροφικής διαταραχής, καθώς τα βουλιμικά επεισόδια και ο περιορισμός της τροφής επηρρεάζουν αρνητικά τις σκέψεις και τα συναισθήματα. Κάποιοι άλλοι δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στους εθισμούς, καθώς με την αντιμετώπιση τους αποφεύγονται οι υπογλυκαιμίες που οδηγούν σε υπερφαγικά επεισόδια. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό οι διαταραχές να αντιμετωπίζονται συνολικά, ξεκινώντας από το πιο σοβαρό σύμπτωμα, διαφορετικά, η μεμονωμένη αντιμετώπιση συχνά οδηγεί στην αντικατάσταση του ενός συμπτώματος με κάποιο άλλο. Μια πιο ολιστική προσέγγιση κρίνεται απαραίτητη προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι παράγοντες που συμβάλλουν στο να παραμείνει το άτομο μέσα στις διαταραχές.

Μαρία Σταυρουλάκη

Ψυχολόγος

Συνεργάτης ΕΚΔΔ